گزانگبین چیست؛ گزانگبین همان ماده خوش عطر و طعمی است. که باعث می شود خوردن گز در آن لحظه، به دهان شما مزه دیگری بدهد. از گزانگبین در کتاب ها و منابع مختلف، با نام های متفاوتی یاد شده است. انگبین گون، گزگزو، طرفا، گز مازج، خشک انگبین، گز علفی، گز خوانسار و من و السوی و غیره شناخته می شود. به زبان ساده گزانگبین همان شیره گیاه گون است که با فعالیت حشره بر روی گیاه گون شکرک میزند ، و در فصول خاصی از سال قابل برداشت است .
از ویژگی های ظاهری این گیاه می توان به موارد پایین اشاره نمود.
- گل هایی با رنگ های سفید و پروانه آسا
- داشتن چوبی سخت و تیغ دار
- داشتن برگ های کوچک و صاف
- داشتن انشعاب های زیاد، شاخ و برگ متراکم
این گیاه با شکل بوته (درختچه) هست و در مناطقی مانند کوهستان های خوانسار، فریدن و شیراز یافت می شود. ویژگی بارز و جالب توجه گزانگبین، خودرو بودن آن است. ارتفاع این بوته رقمی بین ۶ تا ۱۰ سانتی متر و قطر آن تا ۳۰ سانتی متر هم می رسد.
گزانگبین
بنازیم خلقت پرودگار متعال را! می پرسید چرا؟ چون که ماده به این ارزشمندی را توسط یک حشره کوچک به نام پسیل گز کاملا حاضر و آماده در اختیار ما می گذارد. هر ساله با آغاز فصل تابستان، میلیون ها حشره پسیل گز در کوه های خوانسار، اطراف گیاهان گون جمع می شوند و با مکیدن شیره درون آن، گزانگبین را تولید می کنند.
اگر بخواهیم دقیق تر از ساز و کار این حشرات برای شما صحبت کنیم، باید بگوییم که:« انگبین شهدی است که داخل گیاه گون وجود دارد. گزانگبین از خانواده (مان) ها می باشد. مان به موادی گفته می شود که طعم شیرینی دارند و بر اثر گزش حشرات و یا ایجاد شکاف هایی در تنه درختان یا سایر گیاهان، ترشح شده و بر روی پوست تنه درخت یا گیاه خشک می شوند. برخی به اشتباه مان را با صمغ اشتباه می گیرند؛ اما این چنین نیست و مان ها با صمغ ها تفاوت بسیاری دارند.
✅برای خرید عمده گز اصفهان اینجا کلیک کنید.
گزانگبین خالص شده بدون شاخ و برگ گیاه.میبینین که تقریبا شبیه صمغ گیاه است.
قصه از جایی شروع می شود که از بین این همه گیاهان با مان های مختلف، حشرات پسیل گز عاشق مان درخت گون هستند که به نام انگبین لقب گرفته است. این حشرات با مکیدن شیره پرورده گیاه گون، آن را به کیسه مخصوصی که در بدن خود دارند منتقل کنند و در آن جاست که این شیره به شربتی شیرین تبدیل می شود. حالا شیره ای که به شکل شربت درآمده از بدن حشره خارج شده و بر روی ساقه گیاه منعقد می شود و حالت سفت و سختی به خود می گیرد.
بنابراین این پشه ها (که از خانواده پسیلا هستند)، با لانه گزینی در میان درختچه های گون و گزش شاخه و ساقه های جوان این گیاه، ماده ای محبوب را برای ساخت گز خوش طعم شاهکار آماده می کنند و اینجاست که لحظه شکار برای اشرف مخلوقات فرا می رسد و با جداسازی این شهد خشک شده، اولین گام برای تولید گز های خوش عطر و طعم برداشته می شود.
برداشت شهد انگبین
برای برداشت این شهد معمولا به وسایل خاصی نیاز دارد و به آسانی انجام می شود. تنها کاری که شخص برداشت کننده انجام می دهد، جداسازی این شهد خشک شده به وسیله ابزار هایی مانند دوال یا سیله است. دوال یا سیله یک ابزار دست ساز است که بیشتر عشایر و روستا نشینان به ساخت آن می پردازند. این ابزار از یک چوب دایره ای شکل درست شده که مساحت این دایره را پوست دباغی شده حیوانی مانند گوسفند یا بز می پوشاند. نمی توان برای تکاندن شهد های خشک شده انگبین از پارچه استفاده کرد.
چرا که به دلیل داشتن چسبندگی، به پارچه می چسبند و جداسازی آن ها سخت است. بنابراین باید چیزی باشد که انگبین به آن چسبد و چه چیزی بهتر از پوست دباغی شده گوسفند یا بز. حالا این دوال یا سیله را در زیر شاخه های بوته گون نگه می دارند و با چوب دستی (به این چوب دستی در زبان محلی (اربه کودی) یا (کوبه) نیز می‌گویند. سر آن به شکل دایره ای یا بیضی شکل مثل راکت تنیس است) روی شاخه ها به آرامی ضربه می زنند. پس از جداسازی این شهد های خشک شده، حالا نوبت به الک کردن آن ها می رسد تا مواد اضافی و که به آن ها چسبیده است، جدا گردد و انگبین خالص درون ظرف جمع بشود.
همچنین بخوانید:تاریخچه کامل گز اصفهان از صفویه تا 1401
خواص گزانگبین
گزانگبین علاوه بر اینکه یک ماده خوراکی خوش طعم است، خواص دارویی بسیاری نیز دارد. فعالیت های آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی از مهم ترین ویژگی های گیاه گزانگبین است. از گزانگبین به طور سنتی (به خصوص در زمان گذشته) در درمان اختلالات مختلف کبدی استفاده شده است. طبع برگ، ریشه و پوست این گیاه سرد و خشک می باشد اما شهد آن طبع گرم و خشک دارد. دم کرده برگ و گل گیاه گزانگبین دارای خواص ضد التهابی و ضد اسهال است. علاوه بر این، عصاره گزانگبین خواص ضد باکتریایی قابل توجهی در برابر سویه های پاتوژن انسانی از خود نشان داده است.
یکی از اولین کاربرد های گیاه گزانگبین در علم پزشکی، درمان مشکلات گوارشی است مانند رفلاکس معده، متوقف کردن اسهال خونی و جلوگیری از ابتلا به یبوست و هموروئید است. در ادامه این بخش، راجع به هریک از خواص این گیاه معجزه آسا، بیشتر صحبت خواهیم کرد. پس در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
- درمان ناباروری
فروکتوز ماده ای موثر در کمک به ساخت اسپرم سازی در مردان و مشکلات ناباروری زوجین است. از سوی دیگر، گزانگبین سرشار از فروکتوز بوده و همین موضوع باعث شده تا مصرف این ماده اثربخش، امیدی برای زوجین نابارور باشد.
همچنین بخوانید:گز بهترین جایگزین شکلات برای بچه ها
- جلوگیری از ابتلا به یبوست و بواسیر
همانطور که می دانید، یبوست و عدم دفع غذا، یکی از مشکلاتی است که تقریبا همه ما تجربه آن را حتی به صورت موردی داشته ایم. همچنین می دانیم که در طب سنتی، یبوست را ام الامراض می نامند و اگر درمان نشود، به زودی هموروئید (یا همان بواسیر) به سراغ مان می آید. خوشبختانه باید بگوییم که یکی از هزاران خواص گزانگبین، درمان یبوست و جلوگیرب از ابتلا به بواسیر است. بنابراین اگر مشکلی در دفع دارید، می توانید تکه های گزانگبین که در عطاری ها به فروش می رسد، را خریده و سپس میل کنید.
- دارای خاصیت ملین و روان کنندگی
گزانگبین جزو خوراکی های ملین است و دقیقا به همین شیوه است که یبوست ما را برطرف می کند. این خوراکی برای افرادی که یبوست دارند (به ویژه افراد خردسال یا سالمند) بهترین ملین و روان کننده است و مصرف آن به شدت توصیه می شود.
- تقویت قوای جسمانی
در موارد قبلی نیز به این مورد اشاره کردیم که گزانگبین سرشار از فروکتوز است و باعث تقویت قوای جنسی و درمان ناباروری می شود. همانطور که می دانید فروکتوز از خانواده قند هاست و تامین انرژی مورد نیاز بدن ما نیز از مصرف قند ها و چربی ها انجام می شود. بنابراین به همین علت است که مصرف گزانگبین باعث تقویت قوای جسمانی می شود.
- تقویت اعصاب
این گیاه خواص شادی آور دارد و ترکیبات موجود در آن، باعث افزایش سطح ترشح گلوتامات و دوپامین در مغز به صورت خودکار می شود. بنابراین مصرف روزانه آن با توصیه و مشورت با پزشک، بلامانع است و تاثیرات مثبت آن را پس از مدتی بر روی آرامش اعصاب خود ملاحظه خواهید کرد.
- دارای خواص ضد اسهال
خاصیت ضد اسهال بودن این گیاه، مربوط به پوسته گیاه گزانگبین است که جوشانده آن برای درمان اسهال و اسهال خونی مفید است.
- منعقد کننده خون
این گیاه هم قابض و هم ضد میکروب است، بنابراین به جلوگیری از خونریزی زخم ها و منعقد کردن خون کمک می کند. همچنین در کمک به تسریع بهبود زخم ها موثر واقع شده و شما می توانید از آن به صورت موضعی نیز استفاده کنید.
- دارای اثرات مثبت و محرک بر روی سلامت کبد
مطالعات نشان داده است که گیاه گزانگبین، اثرات مثبت و محرکی بر روی سلامت و عملکرد کبد دارد و می تواند برای درمان اختلالات کبدی نیز از آن استفاده شود. بیماری هایی که کبد را تحت تاثیر قرار می دهند، مانند هپاتیت یا سیروز، نیز به طور سنتی با عصاره های این گیاه درمان می شوند.
- دارای خواص ضد التهاب
خاصیت ضدالتهابی گیاه گز آن را برای تسکین دردهای روماتیسمی و درمان التهاب لثه مفید و موثر واقع کرده است.
- درمان انگل روده
گزانگبین ضد میکروب بوده و همیشه از آن، به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی یاد می کنند. این گیاه در درمان انگل روده نیز موفق عمل کرده است.
- ضد میکروب
همانطور که پیش از آن اشاره کردیم، عصاره های گرفته شده از برگ ها و گل های گزانگبین می تواند به درمان بریدگی های باز و سایر زخم های روی پوست کمک کند. خواص قابض این گیاه آن را برای کمپرس ایده آل و کمک به توقف خونریزی می کند. خواص ضد میکروبی آن می تواند به جلوگیری از ایجاد عفونت و سرعت بخشیدن به بهبود کمک کند.
- کمک به عملکرد صحیح دستگاه تنفسی
توانایی گزانگبین برای مبارزه با باکتری ها و ویروس ها باعث می شود که در صورت مصرف به صورت دمنوش و جوشانده، برای مبارزه با سرماخوردگی و سایر عفونت های سینه نیز مفید باشد. همچنان که می بینیم مردم بومی خوانسار، از جوشانده این گیاه برای بخور در هنگام سرماخوردگی استفاده می کنند. درمان تنگی نفس و برطرف نمودن خس خس سینه، از دیگر ویژگی های قابل توجه گیاه گزانگبین است.
- دارای ویتامین دی و کلسیم
شهد انگبین، منبع ویتامین دی و کلسیم است. از آنجایی که مصرف ویتامین دی برای کمک به سلامت استخوان ها و جلوگیری از پوکی و نرمی استخوان بسیار توصیه می شود، به همین دلیل مصرف انگبین در جلوگیری از ابتلا به عارضه های ذکر شده، تاثیر بسزایی دارد. شهد انگبین جایگزین مناسبی برای شکر و قند های مصنوعی است که برای افراد مبتلا به دیابت ضرر دارد. اگر از سنین کم، کودک خود را به نوشیدن شربت انگبین عادت بدهید، به محکم شدن استخان بندی او کمک زیادی کرده اید.
- بهبود سوختگی
خاکستر این گیاه در طب سنتی، برای درمان و بهبود سوختگی ها استفاده فراوان داشته است.
- درمان یرقان
مصرف گز انگبین، برای درمان یرقانی كه از ضعف كیسه صفرا سر چشمه بگیرد، مفید می باشد.
- درمان ورم، گرفتگی و انسداد اعضای داخلی
مصرف شهد گز انگبین برای درمان ورم، گرفتگی و انسداد مجرا های مرتبط با طحال موثر است. همچنین شهد گز انگبین برای درمان زخم روده و زخم اثنی عشر (یا همان دوازده که بالای معده قرار دارد)، نیز تجویز می شود.
استفاده از گزانگبین در تولید گز
با توجه به خواص بسیاری که برای گیاه گزانگبین بر شمردیم، استفاده از این شهد شیرین در تولید گز اصفهان و با عسل گون، بهترین راهکار برای گز های رژیمی و گز های بدون شکر می باشد که به خودی خود توجیه می شود. اما این تمام ماجرا نیست. قاعدتا گزانگبین از ویژگی های دیگری نیز برخوردار بوده است که برای درست کردن گز، از آن استفاده نموده اند؛ وگرنه چه بسا گیاهان دیگری که خواص بیشتری هم از گزانگبین داشته اند، اما برای تولید گز استفاده نشده اند و اصلا طعم و مزه آن ها با این ساختار هماهنگی و همخوانی نداشته است.
راز وجود گزانگبین در گز
واقعیت این است که شهد انگبین دو خاصیت عجیب و جالب توجه دارد. اولی چسبندگی و دومی شکنندگی. این دو ویژگی بارز اگرچه متضادند اما می بینید که به صورت توامان در این شهد وجود دارند. بیایید کمی تمرکز کنیم و به ساختار گز فکر کنیم. زمانی که خشک است به راحتی و با ضربه می شکند و زمانی که نرم است، کش می آید و حالتی چسبنده دارد. حالا متوجه یک راز بزرگ در استفاده از گزانگبین در تولید گز با کیفیت شدید.
شهد انگبین، ماده ای خوشبو و خوش عطر
از دیگر دلایلی که از گزانگبین در تولید گز استفاده می کنند، بوی خوش و طعم معرکه آن است. از شهد انگبین در طعم دادن به عسل های طبیعی و شربت ها سنتی جذاب نیر استفاده می شود. شربت گزانگبین بسیار خوش طعم است و طعم خنکی بی نظیری را در یک ظهر گرم و تابستانی، مهمان کام شما می کند.
قند موجود در گز های انگبین دار
مورد مهمی که باعث سالم بودن یک گز بدون شکر می شود، وجود قند فروکتوز در شهد گزانگبین است. فروکتوز قند ساده ای است که شیرینی آن بیشتر از ساکارز می باشد اما کندتر جذب بدن می شود و از این نظر استفاده از محصولاتی که با شهد انگبین شیرین شده اند برای افراد دیابتی بسیار کم خطر تر و تقریبا بلامانع است و به گز های رژیمی و یا گز های بدون شکر شهرت یافته اند.
حتماً بخوانید: گز بدون شکر؛ جلوگیری از افزایش قند خون
خالص کردن و عصاره گرفتن از گزانگبین
نکاتی در مورد نگهداری گز
همه ما دوست داریم گز را به صورت تازه و نرم استفاده کنیم. اما می دانید که گز از آن دسته خوراکی هایی است که باید حتما در جایی خشک و سرد و به دور از نور آفتاب نگهداری شود. بنابراین در زمان های قدیم، گز را در اتاق های سرد و تاریک و بدون آفتاب و در زمان حال در یخچال یا فریزر نگه داری می کنند. زمانی که گز را درون یخچال یا فریزر می گذارید و پس از مدتی آن را بیرون می آورید، سفت و خشک شده است و حالت اولیه را ندارد البته بعد از گذشت مدتی که حالت یخ زده آن کم میشود با همان کیفیت اولیه قابل مصرف است.
البته اگر گز شما آردی باشد، بهترین زمان برای تقسیم کردن آن به قطعات کوچک تر همین موقع است. چرا که به راحتی و به شکل های منظم تقسیم می شوند. اما زمانی که گز نرم می شود، تقسیم کردن آن به قطعات کوچکتر کار اشتباهی است و باعث کش آمدن آن می شود. معمولا مهمان شما دوست ندارد گزی که با دست تقسیم شده و ظاهر چندان جالبی ندارد را میل کند!
بنابراین شهد گزانگبین همان ماده ای است که باعث حفظ رطوبت گز و تازه ماندن آن می شود. همچنین زمانی که شما بسته گز را از یخچال بیرون می آورید و آن را برای مدتی در جای گرمی قرار می دهید، کم کم به همان حالت نرم خود بر می گردد و قابل خوردن می شود. به همین طریق می توانید بسته های گز را حتی برای مدت ۱ سال داخل یخچال یا فریزر خود نگه داری نمایید.
فرمول گز نصف و نصف چیست؟
درگذشته و قبل از اینکه شربت گلوکز (شربت گلوکز یا بادکا ماده ای بود که از آن، به دلیل کم شدن شهد انگبین و گران شدن آن، به جای انگبین استفاده کردند) جایگزین شهد انگبین در فرآیند تولید گز شود، تنها از گزانگبین در تولید گز استفاده می شد. در واقع، حدود ۷۰ سال پیش قوام اصلی گز با مصرف گزانگبین تأمین می شد و پای ثابت این فرمول بود. و از همان دوران بود که نوعی گز به نام گز نصف و نصف معروف شد فرمول گز نصف و نصف عبارت بود از:
- سی و سه درصد گزانگبین
- سی و سه درصد مغز پسته
- سی و چهار درصد شکر و سفیده تخم مرغ
در این فرمول منظور از عبارت نصف و و نصف، وجود 33 درصد پسته و 33 درصد شهد انگبین خالص در ساختار این گز بود. این گز مخصوص طبقه اشراف و بزرگان و دربارهای سلطنتی بود و در سفره های مردم عادی جایی نداشت. اکنون نیز به دلیل کم شدن این گونه حشره و یا بارش باران های بی موقع و برداشت بی رویه شهد انگبین در سال های گذشته، تولید این ماده بسیار کم شده و یا اینکه کیفیت قبل را ندارد. همین اکسیر شدن شهد انگبین نیز باعث گرانی آن شده است.
انواع انگبین های مختلف یجز گزانگبین:
خب فهمیدیم که گزانگبین حاصل فعالیت حشره پسیل روی درختچه های گیاه گون است. اما اگه گیاه یا حشره اون فرق کنه ما انگبین دیگه ای بدست میاریم؟
بله.بر اساس نوع حشره و نوع گیاه ما انواع خاص انگبین داریم که اینجا در موردشون مختصر توضیح میدیم.
1.گز شهداد(شوره گز):
مان یا انگبین به دست آمده از گیاه گز است که فقط در شهداد کرمان به دست می آید.این انگبین با ارزش به به مان تاماریکس نیز مشهوره و ارزش دارویی و خوراکی بالایی داره.گز شهداد قطرات سفید و بی رنگی است که بر اثر گزش حشره خاصی از ساقه درخچه تراوش میکند و با گرم شدن هوا در سپیده دم کم کم رطوبت خودش رو از دست داده و به جامدی به رنگ زرد تا قهوه ای تبدیل میشود.برداشت کننده های این انگبین گرانبها که اکثرا خانم ها هستن در اواسط پاییز تا اواسط زمستان قبل از اولین بارندگی گز شهداد را برداشت میکنن.
کاربرد گز شهداد:
گز شهداد در میان مردم محلی و طب سنتی برای درمان زردی یا یرقان استفاده میشده همچنین با حل کردن آن در آب ولرم برای درمان صرفه هم کاربرد دارد.شرکت های دارویی ایرانی و اروپایی از این مان برای تهیه شربت های ضد صرفه گیاهی استفاده میکنن که بخشیشون در داروخانه های ایران موجوده.
برداشت سنتی گز شهداد توسط زنان غیور و زحمتکش کرمان
2.گز علفی(گز خوانسار):
گیاه مولد این انگبین گرانبها نوعی بلوط است(Quercus mannifera Lindl).این انگبین که به گز خوانسار هم معروف است از گزش حشره خاصی بر درخچه های بلوط حاصل میشود.با گزش حشره مایع شیرین که همان گز علفی است از گیاه به بیرون تراوش میکند و در مجاورت هوا و گرما خشک میشود.محلی ها سپیده دم با تکان دادن درخت،گز علفی های کوچک را جمع میکنن و چون اغلب همراه با قسمت های سبز گیاه جمع میشه به رنگ سبز علفی موجوده وگرن هنگام جدا سازی انگبین از علف ها رنگ سفید و شفافی دارد.
کاربرد گز علفی:
علاوه بر کاربرد های دارویی مثل ضد سرفه بودن یا انرژی زا بودن گز علفی یکی از محبوب ترین انگبین های استفاده شده در گز های شاهکار است دلیل خوشمزه بودن گز های آردی 42 درصد پسته و لقمه ای 42 درصد پسته همین گز علفی است که از جنگل های کردستان و خوانسار خریداری میشه.شاید کمتر برند گزی در ایران پیدا کنید که برای هر مدل گز انگبین خاصی استفاده کنه چون اکثرا ارزون ترین انگبین یعنی ترنجبین رو انتخاب میکنن.
3.ترنجبین:
رایج ترین انگبین در دسترس ترنجبین است که از فعالیت حشره بر گیاه خارشتر یا خاربز به دست آید.ترنجبین به عسلک هم معروفه و به این دلیل نامگذاری شده که در اواخر تابستان حشره با گزیدن ساقه درخت باعث تراوش شبنم های ترنجبین میشه و محلی ها صبح قبل از طلوع آن را که شبیه قطره های عسل است جمع آوری میکنن.ترنجبین رایج ترین و ارزان ترین انگبین در دسترس تولیدی های گزسازی است که در گز های لوکس ازش استفاده میشه.اما گز های 38 درصد پسته به بالای ما علاوه بر ترنجبین گز علفی و گز شهداد هم دارن که خوشمزگیش رو چندین برابر میکنه.
کاربرد ترنجبین:
از مهمترین خواص ترنجبین افزایش تحمل تشنگی است.از جوشانده این گیاه در ماه رمضان برای جلوگیری از حس تشنگی استفاده میشه.همچنین دومین اثر استفاده شده ترنجبین در طب سنتی دفع سنگ کلیه است.ترنجبین پر استفاده ترین انگبین استفاده شده در کارگاه های گز سازی است.
در پایان
گزانگبین بدون تعارف معجزه خاموش است، این شهد و ماده پرخاصیت جایگاه بسیار بالای در طب سنتی و همچنین تولید فراوردهای اصیل ایرانی دارد،البته این نکته هم فراموش نکنیم که در گز که موضوع اصلی سخن ما است جایگاه ویژی ای به خود اختصاص داده است که باعث خوش عطری و طعم لذیذ این سوغاتی اصیل ایرانی به شمار میآید. در این مقاله سعی کردیم به بیان خواص گزانگبین اشاره کنیم. امید واریم این محصول ارزشمند “گزانگبین” بتواند جایگاه مطلوب خود را در تولید انواع گز در میان تولیدکنندگان پیدا کند و یک محصول لذیذ با تجربه ای خوردن لذت بخش برای شما خلق نماید.
منبع: گزانگبین
گزانگبین چیست؟
گزانگبین شیره نوعی گیاه گون است که در منطاق مرکزی ایران رشد میکند.
گزانگبین چه طعمی دارد؟
شیرینی دلچسبی دارد و گلو را نمیزند.شیرینی آن از شکر و عسل بهتر است.
دیدگاهی در مورد “گزانگبین و ۱۶ خاصیت معجزه آسا”
عالی و مفید بود
شما گزانگبین هم میفروشین؟
نه،گزانگبین را باید از عطاری ها خریداری کنین.
مقداری گز علفی کردستان موجود داریم خریدار هستین؟
بله با مدیریت وبسایت تماس بگیرین🌹
مطلب کامل و عالی در مورد گزانگبین بود. جسارتا توی سوالات متداول یه غلط املایی دارین
موفق و پایا باشین
خیلی ممنونم بله متوجهش شدیم اصلاحش میکنیم ممنون از تیزبینی شما
باسلام خدمت مدیر سایت بابت اطلاعات مفید فقط خواستم بگم قبلاً که گز ارزون بود نمی‌توانستیم بخوریم نهایتا سالی یکی دوبار ولی الان دیگه قیمتا سر به فلک کشیده باید در خواب ببینیم.
بله متاسفانه همه کالا ها مخصوصا شیرینی های برپایه پسته گرون شدن
سلام ودرود خدا بر شما
از اطلاعات کامل شما سپاسگزارم
نگاه شما باعث افتخار ماست
با سلام و درود خدمت شما
مطالب ارزش مندی بود متشکریم